بررسی اثر نوع و مقدار تنظیم‎کننده‎های رشد گیاهی بر باززایی گیاه چویر در شرایط درون‎شیشه‎ای

ferulago angulata که در ایران با نام چویر شناخته شده است،از خانواده چتریان بوده و از گیاهان دارویی مهم محسوب می‎گردد. اسانس چویر دارای اثرات مختلف دارویی است و به‎عنوان دارویی مسکن، مقوی، ضدانگلی، ضدسوء‎هاضمه، ضدقارچی و ضدباکتریایی استفاده می‎شود. بهره‎برداری بیش از حد چویر از جمعیت‎های وحشی خطر جدی انقراض این گیاه، را به‎ وجود آورده است. از اینرو حفظ تنوع ژنتیکی و اهلی‎سازی آن ضروری به نظر می‎رسد، در این راستا روش‎های بیوتکنولوژی مانند کشت بافت به‎عنوان یکی از راهکارهای اصلی جهت نیل به اهداف به‎شمار می‎رود. بذرهای تازهگیاهچویردر شهریورماه 1390از جمعیت‎های طبیعی واقعدر ارتفاعات رشته کوه‎های شاهو واقع دراستانکرمانشاه جمع‎آوریشد.اولین آزمایش، آزمایش جوانه‎زنی با 32 تیمار در سه تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد .تیمارها شامل مقادیرمختلف جیبرلیک‎اسید، سرما در زمان‎های مختلف، شست‎وشو با آب جاری، ترکیب سرما و جیبرلیک‎اسید و کشت جنین بذری در محیط‏ کشت ms با غلظت‏های مختلف بود.نتایج نشان داد بین تیمارها از در سطح یک درصد اختلاف آماری وجود دارد. مقایسه میانگین‎ها به روش چند دامنه‎ای دانکن نشان داد که تیمار کشت جنین بذری در محیط کشت یک دوم msمناسب‎ترین تیمار برای جوانه‎زنی می‎باشد. آزمایش دوم در مورد کال‎زایی بود. این آزمایش در قالب فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصافی با سه عامل ریزنمونه(ریشه‎چه، هیپوکوتیل و برگ لپه‎ای)، سیتوکینین(صفر، 5/0، یک و دو میلی‎گرم در لیتر) و اکسین(سه مقدار 2و4- دی کلر فنوکسی استیک اسید و سه مقدار اسید آلفا نفتالین استیک) انجام شد. سه صفت درصد کال‎زایی، وزن تر و خشک کالوس اندازه‎گیری گردید. نتایج نشان داد که ریزنمونه ریشه‎چه بیشترین پاسخ را به القای کالوس داشت. ریزنمونه ریشه در تیمار حاوی 5/0 میلی‎گرم در لیتر اسید آلفا نفتالین استیک در ترکیب با دو میلی‎گرم بنزیل‎آمینوپورین بیشترین وزن تر و خشک کالوس را نشان داد. همچنین کالزایی ریزنمونه جنین بذری بررسی شد و آزمایش در قالب فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصادفی با دو عامل اکسین (صفر، 5/0، یک و دو میلی‎گرم در لیتر) و سیتوکینین(صفر، 5/0، یک و دو میلی‎گرم در لیتر)انجام شد. سه صفت درصد کال‎زایی، وزن تر و خشک کالوس اندازه‎گیری شد. بیشترین درصد تشکیل کالوس در تیمار حاوی 5/0 میلی‎گرم در لیتر 2و4- دی کلر فنوکسی استیک اسید در ترکیب با دو میلی‎گرم در لیتر بنزیل‎آمینوپورین حاصل شد.آزمایش سوم بررسی جنین‎زایی بود. کال‎های حاصل از ریزنمونه‎های مختلف به محیط‎های کشت حاوی غلظت‎های مختلف تنظیم‎کننده‎های رشد گیاهی(محیط کشت پایهms، محیط کشتmsحاوی یک دهم ازتنظیم‎کننده‏های رشد گیاهی‎مورد استفاده در فاز کالزایی) به منظور جنین‎زایی سوماتیکی انتقال داده شدند. آزمایش به‎صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفیدر سه تکرار اجرا شد. بیشترین درصد جنین‎زایی سوماتیکی در ریزنمونه هیپوکوتیل بر روی محیط کشت ms حاوی 5/0 میلی‎گرم در لیتر 2و4- دی کلر فنوکسی استیک اسیدحاصل شد. آزمایش چهارم در مورد بلوغ و تکثیر جنین‎های سوماتیکی بود. این آزمایش در قالب فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصافی با سه عامل سیتوکینین(صفر، 1/0 5/0، یک و دو میلی‎گرم در لیتر)، اسید آلفا نفتالین استیک(صفر، 1/0 و 5/0) و ساکارز(30 و 60 ‎گرم) انجام شد. بیشترین تعداد جنین در تیمار حاوی 1/0 میلی‎گرم در لیتر 2و4- دی کلر فنوکسی استیک اسید و ساکارز 60 گرم و بیشترین تعداد جنین‎های بالغدر محیط کشت پایه ms حاوی 30 میلی گرم در لیتر ساکارز بدست آمد. آزمایش پنجم در مورد جوانه‎زنی جنین‎های سوماتیکی بود. این آزمایش در قالب فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصافی با دو عامل جیبرلیک‎اسید(صفر، 5/0، یک و دو میلی‎گرم در لیتر) و غلظت محیط کشت(ms، یک‎دوم ms و یک‎چهارم ms) انجام شد بیشترین درصد جوانه‎زنی در تیمار حاوی یک میلی‎گرم در لیتر جیبرلیک‎اسید در محیط کشت پایه msبدست آمد. آزمایش ششم در مورد ساقه‎زایی بود. این آزمایش در قالب فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصافی با سه عامل ریزنمونه(ریشه‎چه، هیپوکوتیل و برگ لپه‎ای)سیتوکینین(صفر، 1/0، 5/0 یک و دو میلی‎گرم در لیتر) و اسید آلفا نفتالین استیک(صفر، 01/0، 1/0و 5/0)، انجام شد. بیشترین تعداد باززایی نوساقه‎هااز ریزنمونه کال‏های حاصل از هیپوکوتیل حاصل شد. نوساقه از تیمار حاوی 5/0 میلی‎گرم در لیتر بنزیل‎آمینوپورین در ترکیب با 1/0 میلی‎گرم در لیتر اسید آلفا نفتالین استیک مشاهده شد.گیاهچه‎های درون‎شیشه‏ای تولید شده در مرحله جوانه‎زنی جنین، سازگار شده و با موفقیت به خاک انتقال داده شدند.